Ten Velde

In het boek ‘helmen in de achtertuin’ beschrijf ik de bevrijding van Maasmechelen en omgeving vanuit verschillende perspectieven. Naast verhalen van burgers en geallieerde soldaten speelt ook het relaas van Friedrich, de jonge soldaat op de cover, een prominente rol. De foto ontstaat vermoedelijk nog voor zijn achttiende verjaardag begin augustus 1944. Iets meer dan een maand later sneuvelt Friedrich op 17 september in Maasmechelen. Wie was hij en wat gebeurde er met hem?

Herinneringen

Eveneens in september ’44 wordt Friedrichs ouderlijk huis getroffen door een bombardement. Zijn ouders, zussen en broertje – die de ramp overleven – kunnen enkel toekijken hoe hun thuis en bezittingen in vlammen opgaan. Het is omwille van die reden dat er haast geen brieven, foto’s of andere documenten over Friedrich bestaan. De schets van Friedrichs leven en zijn motivatie om als vrijwilliger naar de oorlog te trekken, is dan ook voornamelijk gebaseerd op herinneringen van zijn oudste zus.

Eén van de moeilijkste passages bleek de reconstructie van Friedrichs laatste levensfase: zijn legerdienst. Die wordt sterk beïnvloedt door de geallieerde invasie op 6 juni 1944, beter gekend als D-Day. Nog meer worden die laatste maanden bepaald door wat er daarna gebeurt: de chaotische terugtrekking van de Duitse strijdkrachten uit Frankrijk naar België en de hevige gevechten die daarop volgen.

Lotgenoten

Door het gebrek aan gegevens uit eerste hand, ging ik op zoek naar informatie over leeftijdsgenoten die in dezelfde eenheid als Friedrich dienden. In het boek vind je een uitgebreid verslag van hoe enkele van deze jongeren de dramatische zomer van ’44 meemaakten en hoe dat hun denken en handelen beïnvloedde.

Enkele nieuwe verhalen in die reeks zijn die van Gernot Prilop en Franz Sauerzopf. Net als Friedrich melden ze zich in 1944 bij de Duitse luchtmacht (Luftwaffe) en komen ze terecht in zogenaamde Flieger-Ausbildungs-Regimenter. Dit zijn opleidingseenheden waarin nieuwelingen tijdens een achtwekelijkse militaire basisopleiding klaargestoomd worden tot volwaardige luchtmachtsoldaten. Op basis van hun capaciteiten, eventuele beroepsvoorkennis en eigen motivatie stromen de rekruten vervolgens opnieuw door. Daarna begint een specifieke opleiding tot piloot of vliegtuigbemanning, technisch personeel, para- of grondtroepen. Franz en Gernot voegen zich bij het Flieger-Regiment 53, Friedrich komt bij het 22^e regiment terecht.

Geen elite

Naarmate de oorlog vordert en de geallieerden in alle windrichtingen doorbreken, neemt de situatie aan het front steeds extremere vormen aan. Op de geallieerde overmacht aan materieel, vuur- en mankracht heeft de Duitse legerleiding geen antwoord. Vanaf augustus ’44 storten de linies in Frankrijk definitief in elkaar.

Na de snelle geallieerde bevrijding van Brussel en de Antwerpse binnenstad bouwen Duitse troepen achter de Kempische en Limburgse kanalen haastig nieuwe stellingen op. De waterwegen vormen de slagaders binnen die defensieve strategie, maar ze zijn fragiel. Al snel slaan de geallieerden opnieuw een bres in de Duitse verdediging.

Om de gaten in kritieke fronten – niet enkel in België – te dichten, voert het Duitse leger in ijltempo versterkingen aan. Als gevolg worden de Flieger-Regimenter gedeeltelijk overgeheveld naar landstrijdkrachten, tankeenheden of zelfs Waffen-SS-troepen met een dringend tekort aan manschappen. Jongeren als Franz, Friedrich en Gernot zien hun kans om als Fallschirmjäger of gevechtspiloot tot Duitse “elitetroepen” te behoren in rook opgaan. Ze zullen nooit een vliegtuig van dichtbij te zien krijgen.

In deel 2 en 3 van deze reeks lees je binnenkort meer over Franz Sauerzopf en Gernot Prilop. In het boek ‘Helmen in de achtertuin’ lees je het volledige verhaal over Friedrich.

Op deze Duitse stafkaarten zie je links de frontsituatie (blauwe stippellijn) op 10 september 1944. In de Kempen en in Limburg stopt de geallieerde opmars grotendeels aan het Albertkanaal. In vijf dagen tijd verschuift het front zich bijna volledig naar de Zuid-Willemsvaart en het kanaal Bocholt-Herentals. Interessant is de uitstulping tussen Lommel en Neerpelt. Vanuit deze streek wordt in september ’44 het grondoffensief van Operatie Market Garden gelanceerd.